Rade Marković
Filmska karijera
Kao filmski glumac debitovao je 1948. godine ulogama skojevca-ilegalca Miše u filmu Besmrtna mladost Vojislava Nanovića i nedozrelog muža Tonce u filmu Sofka Radoša Novakovića.
Stalno je prisutan i tražen glumac. Do 1987. godine je nastupio u oko 60 filmova reditelja svih generacija. Osobito je zapažen u ulogama, glavnim i većim sporednim, autoritativnih ličnosti.
S mnogim autorima snimio je po nekoliko filmova: Čudotvorni mač (1950) i Šolaja (1955, za koju je dobio Zlatnu arenu za sporednu ulogu na festivalu u Puli 1956.) Vojislava Nanovića; Daleko je sunce (1953), Pesma (1961), Operacija Ticijan (1963) i Bekstva (1968) Radoša Novakovića; Sumnjivo lice (1954) i Put oko sveta (1964) Soje Jovanović; Zenica (1957) i Kako su se voleli Romeo i Julija (1966) Jovana Živanovića; Prvi građanin male varoši (1961), Leto je krivo za sve (1961) i Devojka (1965) Puriše Đorđevića; Roj (1966., za koju je dobio prvu nagradu /ex aequo/ za mušku ulogu na festivalu glumačkog ostvarenja u Nišu), Hasanaginica (1967), Delije (1968) i Burduš (1970) Miodraga Popovića; Diverzanti (1967) i Valter brani Sarajevo (1972) Hajrudina Krvavca; Klopka za generala (1971) i SB zatvara krug (1974) Mikija Stamenkovića; Otpisani (1974) i Kraljevski voz (1982) Aleksandra Đorđevića; Nacionalna klasa (1979), Majstori, majstori (1980) i Variola vera (1982) Gorana Markovića.
Od ostalih uloga posebno se ističu one u Tuđoj zemlji (1957) Joze Galea, za koju je nagrađen drugom nagradom u Puli, i Radopolju (1963) Stoleta Jankovića, za koju je osvojio pulsku Srebrnu arenu. Nastupao je i u inostranstvu (na primer Kradljivac breskvi (1964), Vula Radeva u Bugarskoj; Voda nešto nosi (1969), J. Kadara i E. Klosa u bivšoj SSSR; Zlatne naočare (1986), Đulijana Montalde u Italiji, kao i u mnogobrojnim televizijiskim dramama i serijama.
Režirao je i dva dokumentarna filma:
- Smeh sa scene: Atelje 212 (1972)
- Među nama: Slobodan Perović (1998) (TV)
Bio je profesor glume na Akademiji pozorišne umetnosti u Novom Sadu.
Nagrade
Sumirano, Rade Marković je jedan od najvećih i najpostojanijih imena srpskom glumišta u periodu od Drugog svetskog rata pa do novog milenijuma. Na filmu je odigrao 81 ulogu; u televizijskim dramama, serijama i drugim emisijama 62 uloge, učestvovao je u 186 radio drame, a na pozorišnim scenama ostvario je ukupno 96 uloga.
Kao profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu izveo je četiri klase, sa ukupno 39 studenata (Dušan Jakišić, Dragan Vujić Vujke, Radmila Tomović, Milan Čučilović, Srđan Timarov, Milica Zarić i drugi).
Tokom pet decenija glumačkog prisustva, pre svega na pozorišnoj sceni, Marković je stekao nepodeljena priznanja kritike, publike i kolega zbog najmanje dva razloga: duboke odanosti, može se reći pune posvećenosti pozivu, što je najčešće donosilo vrhunska ostvarenja, kao i neposustalog traganja za novim, savremenim i modernim glumačkim izazovom, kojim je nastojao da pomeri standarde u glumi u čemu je bio jedan od tvoraca avangardnih pozorišnih puteva u našoj sredini.
Nagrađen je svim najznačajnijim stručnim i društvenim nagradama i priznanjima:
- dve Sterijine nagrade: 1958. godine za ulogu Nikoletine Bursaća u predstavi Beogradskog dramskog pozorišta i 2002. godine za ulogu Pukovnika Z. u predstavi Pandorina kutija istog pozorišta,
- tri pulske Arene: 1956. godine za ulogu kapetana Drenka u filmu Šolaja, 1957. godine za ulogu u filmu Tuđa zemlja i 1963. godine za ulogu Ilije u filmu Radopolje,
- nagrada “Slavica” (danas nagrada “Pavle Vuisić”) 1989. godine, kao priznanje za izuzetan doprinos umetnosti glume na domaćem filmu,
- Oktobarska nagrade grada Beograda,
- Dobričin prsten” za 1998. godinu (najznačajnija nagrada za glumu u Srbiji),
- Statuete Joakim Vujić koju dodeljuje Knjaževsko-srpski teatar iz Kragujevca 2005. godine, kao i mnoge druge.
Kao dobitniku nagrade „Dobričin prsten“, Savez dramskih umetnika Srbije izdao je monografiju ili zbornik radova posvećen njegovom ukupnom stvaralaštvu. Priređivač zbornika je teatrolog Zoran T. Jovanović. Njemu u čast je od 20. februara 2011. velika scena Beogradskog dramskog pozorišta ponela ime „Rade Marković“.
Filmografija
| Filmografija glumca Rade Marković (glumac) | |||
|---|---|---|---|
| God. | Naziv | Uloga | |
| 1940.-te | |||
| 1948. | Besmrtna mladost | Miša | |
| 1948. | Sofka | Tomča | |
| 1950.-te | |||
| 1950. | Čudotvorni mač | Nebojša | |
| 1953. | Daleko je sunce | Uča | |
| 1954. | Sumnjivo lice | Žika | |
| 1955. | Lažni car | Šćepan Mali | |
| 1955. | Šolaja | Drenko, kapetan Kraljevske vojske | |
| 1957. | Mali čovek | ||
| 1957. | Tuđa zemlja | ||
| 1957. | Atomska bajka | ||
| 1957. | Zenica | ||
| 1957. | Ne čakaj na maj | ||
| 1958. | Nikoletina Bursać (TV) | Nikoletina Bursać | |
| 1958. | Te noći | Pavle | |
| 1958. | Tri želje | Petr | |
| 1960.-te | |||
| 1961. | Leto je krivo za sve | Major | |
| 1961. | Pesma | ||
| 1961. | Prvi građanin male varoši | Miško Radić | |
| 1962. | Saša | Španac | |
| 1962. | Kozara | Vuksa | |
| 1963. | Operacija Ticijan | Miha – inspektor policije | |
| 1963. | Radopolje | Ilija | |
| 1964. | Put oko sveta | Čovek s nogom | |
| 1964. | Na slovo, na slovo (serija) | Rade | |
| 1964. | Kradljivac bresaka | Ivo Obrenović | |
| 1965. | Devojka | ||
| 1965. | Druga strana medalje | Ognjen Ružić | |
| 1966. | Most | ||
| 1966. | Vojnik | Andrej | |
| 1966. | Roj | ||
| 1966. | Štićenik | ||
| 1966. | Kako su se voleli Romeo i Julija? | Relja Dimitrijević | |
| 1967. | Hasanaginica | ||
| 1967. | Nož | Kosta Petrov | |
| 1967. | Diverzanti | Doktor | |
| 1967. | Bomba u 10 i 10 | Marko | |
| 1968. | Delije | ||
| 1968. | Stubovi društva | ||
| 1968. | Trojica protiv svih… a žena četvrta | ||
| 1968. | Bekstva | ||
| 1968. | Trojica protiv svih | ||
| 1968. | Ganngsterski vođa | ||
| 1968. | Goli čovjek | Ilija | |
| 1969. | Neka daleka svjetlost | ||
| 1969. | Touha zvaná Anada | ||
| 1970.-te | |||
| 1970. | Slučaj Openhajmer (TV) | Isak Rabi | |
| 1970. | Bablje leto | ||
| 1970. | Biciklisti | ||
| 1970. | Burduš | ||
| 1970. | Selo bez seljaka (serija) | ||
| 1971. | Dom i lepota | ||
| 1971. | Klopka za generala | General Draža Mihajlović | |
| 1971. | Balada o svirepom… | Savo | |
| 1971. | Operacija 30 slova (serija) | ||
| 1971. | Uloga moje porodice u svjetskoj revoluciji | Strogi | |
| 1971. | Direktor | ||
| 1972. | Ratnički talenat | ||
| 1972. | Čovek koji je bacio atomsku bombu na Hirošimu (TV) | Branilac | |
| 1972. | Zasluge | ||
| 1972. | Izdanci iz opaljenog grma (serija) | Vujović | |
| 1972. | Valter brani Sarajevo | Sead Kapetanović | |
| 1973. | Oni lepi rođendani | ||
| 1973. | Brauningova verzija | ||
| 1973. | Piknik na frontu (TV) | Gospodin Tepan | |
| 1973. | Sutjeska | ||
| 1974. | Valter brani Sarajevo (serija) | Sead | |
| 1974. | Obešenjak | ||
| 1974. | SB zatvara krug | Marko Janković | |
| 1974. | Obraz uz obraz (serija) | Rade | |
| 1974. | Otpisani | Milan | |
| 1974. | Dimitrije Tucović (serija) | Jaša Prodanović | |
| 1975. | Prokletinja | ||
| 1975. | Pavle Pavlović | ||
| 1974-1975. | Otpisani (serija) | Milan | |
| 1975. | Kuća | Saša | |
| 1975. | Život je lep (serija) | Profesor Strahinja Hadžić | |
| 1976. | Proces Đordanu Brunu | ||
| 1976. | Povratak otpisanih | Milan | |
| 1976. | Ozračeni | ||
| 1976. | Morava 76 (serija) | ||
| 1976. | Metak u leđa | ||
| 1976. | Grlom u jagode (serija) | Tata Bogdan | |
| 1977. | 67. sastanak Skupštine Kneževine Srbije (TV) | Dimitrije Jovanović (predsednik skupštine) | |
| 1977. | Specijalno vaspitanje | Sudija | |
| 1978. | Okupacija u 26 slika | Jakov, Mihov otac | |
| 1978. | Čardak ni na nebu ni na zemlji (serija) | Stanislav | |
| 1978. | Povratak otpisanih (serija) | Major Milan | |
| 1978. | Lasno je naučiti, nego je muka odučiti (serija) | ||
| 1979. | Prva Srpska železnica (TV) | ||
| 1979. | Joakim | ||
| 1979. | Slom (serija) | Načelnik generalštaba | |
| 1979. | Nacionalna klasa | Moma | |
| 1979. | Trofej | Direktor | |
| 1979. | Bife Titanik (TV) | Narator | |
| 1980.-te | |||
| 1980. | Majstori, majstori! | Miloje | |
| 1980. | Petrijin venac | Doktor Nikolić | |
| 1980. | Snovi, život, smrt Filipa Filipovića | ||
| 1981. | Kraljevski voz | Kurir | |
| 1981. | Dečko koji obećava | Slobodanov otac | |
| 1981. | Svetozar Marković (serija) | Dimitrije Matić | |
| 1981. | Šesta brzina | Drug Filipović | |
| 1982. | Kiklop | ||
| 1982. | Divlje meso | ||
| 1982. | Mikelanđelo (TV) | Profesor | |
| 1982. | Priče iz radionice (serija) | Drug Filipović | |
| 1982. | Variola vera | Upravnik Cole | |
| 1983. | Nabujala reka | ||
| 1983. | Kako sam sistematski uništen od idiota | Siniša | |
| 1984. | Tajni dnevnik Sigmunda Frojda | ||
| 1985. | Sudbina umetnika-Đura Jakšić (TV) | Stevan Todorović | |
| 1986. | Bal na vodi | Dr Svetislav Popović | |
| 1986. | Lijepe žene prolaze kroz grad | ||
| 1987. | Pod rusevinama | ||
| 1987. | Gli occhiali d’oro | ||
| 1989. | Sabirni centar | Profesor Miša | |
| 1989. | Seobe | ||
| 1990.-te | |||
| 1990. | Jastuk groba mog (serija) | Dositej Obradović | |
| 1990. | Belle epoque | ||
| 1991. | Apis | ||
| 1992. | Der zweite Tod des Gregor Z. | ||
| 1992. | Tito i ja | Deda | |
| 1993. | Pun mesec nad Beogradom | Vampir Alimpije | |
| 1993. | Teatar u Srba (serija) | Kir Janja | |
| 1995. | Simpatija i antipatija (TV) | Joakim Vujić | |
| 1995. | Ubistvo s predumišljajem | Dr. Branko Kojović | |
| 1998. | Knez Mihailo | ||
| 2000.-te | |||
| 2000. | Zemlja istine, ljubavi i slobode | Nebojša / Drug Marković | |
| 2001. | Metla bez drške 5 (serija) | Gospodin Milidragović | |
| 2003. | Mali svet | Stari doktor | |
| 2005. | Mi nismo anđeli 2 | Profesor | |